Juridisch Loket biedt arbeidsmigranten gratis rechtshulp in eigen taal
Praktijkverhalen
Arbeidsmigranten in Nederland bevinden zich vaak in een kwetsbare positie. Ze hebben meestal een tijdelijk arbeidscontract en zijn vaak afhankelijk van hun werkgever voor huisvesting. Ook weten ze onvoldoende waar ze recht op hebben en hoe ze die rechten kunnen opeisen. Daarom is het Juridisch Loket in opdracht van de ministeries van SZW en JenV gestart met het aanbieden van meertalige en laagdrempelige rechtshulp aan EU-arbeidsmigranten. Communicatieadviseur Noor Zwinkels en juridisch adviseur Gosia Wieggers-Kopczynska van het Juridisch Loket leggen uit hoe deze vorm van rechtshulp er in de praktijk uitziet en met welke juridische vragen arbeidsmigranten bij hen aankloppen.
Sinds 2005 biedt het Juridisch Loket gratis hulp en advies in het Nederlands aan mensen met juridische vragen. Ze helpen bijvoorbeeld bij problemen door ontslag, niet betaald loon, huurcontracten, alimentatie na een scheiding, en uitkeringen zoals bijstand. Ze leggen rechten en plichten uit en helpen bij juridische stappen, zoals het indienen van klachten of starten van een rechtszaak. De specifieke dienstverlening voor EU-arbeidsmigranten is officieel van start gegaan op 1 mei 2024.
Meer talen
“We zijn dus pas enkele maanden bezig. Momenteel worden we vooral door netwerkpartners in contact gebracht met EU-arbeidsmigranten die juridische problemen hebben”, vertelt Noor. “Op den duur is het natuurlijk de bedoeling dat de arbeidsmigranten ons rechtstreeks weten te vinden. Daar werken we aan door te bouwen aan verschillende manieren om contact met ons op te kunnen nemen. Ook vergroten we de meertaligheid in het team. We zijn hard bezig met het aannemen en inwerken van het team van inmiddels 22 juridisch adviseurs met wortels in de landen van herkomst van arbeidsmigranten, met name uit Midden- en Oost-Europa”, vult ze aan.
“Het team biedt rechtshulp aan in onder meer het Pools, Roemeens, Bulgaars, Turks en Oekraïens.”
Een van de juridisch adviseurs die vanaf de start van het project is aangesloten, is Gosia. Ze komt oorspronkelijk uit Polen en woont inmiddels 22 jaar in Nederland, waar ze rechten studeerde en zich specialiseerde in het arbeidsrecht. Gosia: “Vanwege mijn achtergrond en moedertaal, geef ik met name juridisch advies aan Poolstaligen. Maar samen met de rest van het team bieden we rechtshulp aan in onder meer het Pools, Roemeens, Bulgaars, Turks en Oekraïens.” Tijdens haar eerste jaren in Nederland hoorde Gosia verhalen van haar Poolse vrienden over problemen op de Nederlandse werkvloer. Het motiveerde haar om arbeidsrecht te studeren en in dienst te gaan bij de Poolse ambassade. Inmiddels heeft ze bij het Juridisch Loket al heel wat hulp geboden bij juridische uitdagingen.
Succesvolle adviezen en structurele verbetering
“Laatst kwam bijvoorbeeld een Poolse vrouw bij me voor juridische hulp”, gaat Gosia verder. “Deze vrouw kreeg een contract aangeboden waarmee ze direct bij de organisatie in dienst kon treden. Het was een jaarcontract met één maand proeftijd. Ontzettend goed nieuws voor deze vrouw, omdat dat voor haar meer zekerheid betekende. Maar na drie weken kreeg ze te horen dat ze haar proeftijd niet had doorstaan en de organisatie afscheid van haar wilde nemen. Dat vond ze vreemd: haar functie en takenpakket waren al anderhalf jaar hetzelfde, waarom zou ze nu ineens ongeschikt blijken?”
De vrouw werd in contact gebracht met het Juridisch Loket – en met succes: “De vrouw had recht op een contract voor onbepaalde tijd en zónder proeftijd”, vertelt Gosia. Met ondersteuning van Gosia en het Juridisch Loket kreeg ze waar ze recht op had. Noor vult aan: “De dame in dit voorbeeld kwam bij ons via Wijkz , een maatschappelijke organisatie die veel met vrijwilligers werkt en aanwezig is in de wijk. Zo’n organisatie verneemt dat een arbeidsmigrant in hun netwerk met juridische problemen zit en verwijst door naar ons.”
“Alle individuele gevallen geven gezamenlijk inzicht in de situatie van arbeidsmigranten in Nederland.”
Met arbeidszaken krijgt Gosia het meest te maken. Maar ook juridische kwesties op het gebied van huurcontracten, scheidingen, verzekeringen en uitkeringen komen voorbij. Al die individuele gevallen geven gezamenlijk inzicht in de situatie van arbeidsmigranten in Nederland. Noor: “De dienstverlening van het Juridisch Loket heeft daardoor ook een signaleringsfunctie. Als er bijvoorbeeld veel zaken naar een specifieke organisatie te herleiden zijn, kunnen we deze zaken bundelen om in één klap te zorgen voor een structurele verbetering binnen deze organisatie. Bovendien kunnen we patronen en signalen doorgeven aan de overheid, zodat zij waar mogelijk het nationale beleid kan aanpassen.”
Persoonlijke benadering
Die signaleringsfunctie heeft de reguliere service van het Juridisch Loket ook. Wat is het verschil met het werk van het team voor arbeidsmigranten? Noor legt uit: “Voordat dit project startte was onze dienstverlening standaard in het Nederlands. Het was de verantwoordelijkheid van de anderstalige rechtszoekende om voor een tolk te zorgen. Inmiddels is gebleken dat dat niet genoeg is om deze kwetsbare doelgroep van hulp te voorzien, zeker omdat een groot deel van de arbeidsmigranten niet langdurig in Nederland blijft.” Gosia voegt toe: “Het voelt een stuk persoonlijker om iemand te spreken in je eigen taal, zeker als het om een vervelende situatie gaat. Iemand aan de lijn krijgen met een herkenbare taal en soms een vergelijkbare achtergrond schept vertrouwen.”
“Dat er een grote groep mensen is die onze hulp nodig heeft, staat buiten kijf.”
Borging en uitbreiding
De bereikbaarheid van het Juridisch Loket wordt ook op andere manieren verbeterd. “We hebben op woensdag een inloopbalie bij het WIN-punt in Den Haag, waar mensen zonder afspraak binnen kunnen lopen met vragen. Daar zitten ook andere maatschappelijke organisaties, die soms ter plekke arbeidsmigranten doorverwijzen naar ons loket”, vertelt Gosia. Noor vult aan: “Als de verzamelde data in dit project bevestigen dat het onze dienstverlening laagdrempeliger maakt, willen we dit soort inloopbalies op meer plekken in Nederland vestigen. Het liefst in de buurt van plekken waar veel arbeidsmigranten wonen of werken.”
Het projectteam heeft meer toekomstplannen. Noor: “Op dit moment zijn we met name bezig met het opschalen van onze dienstverlening en de uitbreiding naar andere provincies. We zijn in mei gestart in Den Haag, maar zijn inmiddels ook actief in Noord-Brabant en onlangs gestart in Noord-Limburg. Dat zijn plekken waar veel arbeidsmigranten wonen die juridische hulp kunnen gebruiken. Uiteindelijk werken we toe naar een borging van dit project in de reguliere dienstverlening van het Juridisch Loket, halverwege 2025. Wat daar precies voor nodig is en wanneer, bepalen we gaandeweg. Maar dat er een grote groep mensen is die onze hulp nodig heeft, staat buiten kijf. Voor hen zijn we er.”